Aksara Sunda

Diajengkeun kanggo nyumponan salah sahiji pancen mata kuliah Seni Budaya dan Basa Sunda

Dosen : Dra.Ai Nur’aini,M.Pd.

Disusun oleh :

Eggy Rizki

Intan Nur Rachmawati

Ekonomi Islam VI

SEKOLAH TINGGI AGAMA ISLAM DARUL ARQAM

STAIDA MUHAMMADIYAH

GARUT 2010/2011

Aksara Sunda pikeun nuliskeun ngaran bangunan di salah sahiji paguron luhur di Bandung.Aksara Sunda nujul ka hiji sistim ortografi hasil karya masarakat Sunda nu ngawengku aksara jeung sistim kaaksaraan pikeun nuliskeun basa Sunda. Aksara Sunda ngarujuk ka aksara Sunda Kuna nu kungsi dipaké sahanteuna ti abad ka-14 nepi ka abad ka-18.

A.    Sajarah

Salian ti aksara Sunda Kuna, kaadaban Sunda ogé kungsi wanoh jeung sababaraha sistim aksara lianna, di antarana

• aksara Pallawa atawa aksara Pra-Nagari anu dipaké pikeun nuliskeun basa Sangsakerta, dipaké nepi ka abad ka-7,
• aksara Sunda Kuna anu diturunkeun tina aksara Pallawa.
• aksara Cacarakan atawa aksara Jawa, sacara umum marengan asupna Islam jeung kaadaban Jawa ka Cirebon (abad ka-16) jeung Priangan (abad ka-17),
• aksara Pegon, utamana di lingkungan pasantrén, ku asupna ajaran Islam ti tatar Arab,
• aksara Latin, mimiti dipaké ahir abad ka-19, diwanohkeun ku pangjajah Walanda.

Sacara resmi, pamaréntah Jawa Kulon ngaliwatan Perda taun 2003 geus ngarojong aksara Sunda pikeun pakéeun sapopoé.

B. Komputerisasi

Komputerisasi aksara Sunda nalika medarna publikasi resmi ngeunaan aksara Sunda ti Pamaréntah Jawa Kulon. Conto mimiti nyaéta "Aksara Pakuan" dina wanda OTF^[2]

Salian ti éta, dina bulan Januari 2006, proposal pikeun ngodekeun Aksara Sunda dina format Unicode geus dikirimkeun ka konsorsium Unicode ^[3]. Prosés ieu bakal jalan dua taun lilana. Diharepkeun dina taun 2008, aksara Sunda geus asup kana susunan Unicode versi 5.0.

B.     Tata Tulis Aksara Sunda

Aksara Sunda jumlahna aya 32 buah anu terdiri dina 7 aksara swara “ vocal mandiri” jeung 25 aksara ngalagena “ konsonan”.Aksara swara nyaeta tulisan nu ngalambangkeun sora fonem vocal anu ngabogaan fungsi pikeun hiji suku kecap anu bisa nempatan posisi awal , tengah atawa akhir kecap.Sedengkeun aksara ngalagena nyaeta tulisan anu dianggap bisa ngalambangkeun sora fonem konsonan jeung ngabogaan fungsi sebagai hiji kecap atawa suku kecap anu bisa nempatam posisi awal,tengah atawa akhir kecap.Jadi,aksara ngalagena ngabogaan sifat “ logo – silabik”,nyaeta tulisan anu bisa ngawakilan kecap tawa kalimah.Dina sistim tata tulis aksara sunda dikenal ayana tanda vokalisasi , nyaeta rarangken atawa tanda sora anu ngabogaan fungsi pikeun ngarobah , nambahan atawa ngaleungitkeun bunyi vocal dina aksara ngalagena.Lambang vokalisasi anu dimaksud jumlahna 13 macam anu dina panempatanana dibagi 13 kelompok,diantarana 5 rupi ditempatkeun di luhur aksara dasar,3 rupi ditempatkeun  di handap aksara dasar anu masing – masing dibagi deui jadi :

ü  Hiji rupi ditempatkeun di palebah kenca aksara dasar

ü  Dua rupi ditempatkeun di palebah katuhu.

Sajabi ti eta,aya oge lambang – lambang bilangan mangrupa angka dasar nu ngabogaan nilai hitungan di angka nol nepi ka angka salapan.

C.    Susunan Aksara Sunda

Aksara Sunda diwangun ku sababaraha komponén, diantarana:

• aksara ngalagena
• vokal mandiri
• aksara swara
• tanda baca
• angka

C.1    Aksara Swara

 C.2   Aksara Ngalagena

 C.3   Rarangkén

Dumasar kana patempatanana, 13 rarangkén dibagi jadi:

• rarangkén luhur = 5 rupa
• rarangkén handap = 3 rupa
• rarangkén sajajar = 5 rupa

a. Rarangkén luhur

	panghulu, ngarobah sora aksara Ngalagena /a/ jadi /i/. Contoh: = ka → = ki.
	pamepet, ngarobah sora aksara Ngalagena /a/ jadi /e/. Contoh: = ka → = ke.
	paneuleung, ngarobah sora aksara Ngalagena /a/ jadi /eu/. Contoh: = ka → = keu.
	panglayar, nambahan sora /+r/ kana sora asalna Contoh: = ka → = kar.
	panyecek, nambahan sora /+ng/ kana sora asalna.. Contoh: = ka → = kang.

b. Rarangkén handap

	panyuku, ngarobah sora aksara Ngalagena /a/ jadi /u/. Contoh: = ka → = ku.
	panyakra, nyalusupkeun sora /+r/ kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna. Contoh: = ka → = kra.
	panyiku, nyalusupkeun sora /+l/ kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna. Contoh: = ka → = kla.

c.Rarangkén sajajar

	panéléng, modifies Ngalagena vowel /a/ jadi /é/.  Contoh: = ka → = ké.
	panolong, ngarobah sora aksara Ngalagena /a/ jadi /o/. Contoh: = ka → = ko.
	pamingkal, nyalusupkeun sora /+y/ kana sora asalna. Sora panungtung bisa dirobah ku rarangkén séjénna. Contoh: = ka → = kya.
	pangwisad, nambahan sora /+h/ kana sora asalna. Contoh: = ka → = kah.
	patén atawa pamaéh, ngaleungitkeun sora /a/ aksara Ngalagena. Contoh: = ka → pamaeh = k.

Angka

Dina tulisan, angka diwatesan ku tanda pipa ajeg | ... |.
Contoh: || = 240

Ladrang

Aya hiji rupa sato leutik,
Éngkang-éngkang, éngkang-éngkang,
Sok luluncatan di cai,
Ari bangun arék sarupa jeung lancah.

 

DAFTAR PUSTAKA

 

• Juniarso Ridwan : Perda Kebudayaan yang Terkesan Chauvinistik, Pikiran Rakyat 4 Desember 2003.
• Tedi Permadi : Aksara Sunda dan Soal Lainnya, Pikiran Rakyat 15 Februari 2004.
• Atep Kurnia : Jasa Tuan Hola Buat Sunda, Kompas (Edisi Jawa Barat) 10 November 2007.
• Djasepudin : Memasyarakatkan Aksara Sunda, Kompas (Edisi Jawa Barat) 07 April 2007.
• www.wikipedia.com